Kako su se vodile bitke za oslobađanje Gradačca?

Na današnji dan, prije 76 godina, partizanske jedinice su oslobodile Gradačac.

Prilika je ovo da se prisjetimo najznačajnijih datuma i događaja iz Drugog svjetskog rata na području Gradačca.

5.9.1941. U Gradačcu i Modriči ustaše uhapsile 531 lice.

30.10.1941. Na Smuku (iznad Semiča) od Crnomeljske, Metliške, Gradačke i Semičke partizanske grupe formirana Bjelokranjska partizanska četa.

28.7.1943. Majevička udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ zauzela Gradačac, u kome se, predala po jedna četa domobrana i milicije. Zaplijenjeno je: 5 p. mitraljeza, mitraljez, 110 pušaka i 5 automata. Njemački 202 tenkovski bataljon je istog dana povratio Gradačac a sutradan odbacio brigadu prema Majevici. Ranjeno je 14 i poginulo 13 boraca, među kojima i komandant 1. bataljona Veljko Milovanović-Savić, narodni heroj.

7.9.1943. Na liniji s. D. Skugrić – s. Tolisa – s. Krečane i u Dugim njivama (kod Gradačca) 15. majevička udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ napala i razbila ostatke četničkog Trebavskog odreda. Oko 300-400 četnika je pobjeglo dijelom na lijevu obalu r. Bosne, u s. Kotorsko, a dijelom prema Doboju i Ozrenu. Poginulo je 10 i ranjeno 25 četnika. Brigada je imala samo 4 ranjena.

22.12.1943. Prva operativna grupa 16. udarne divizije NOVJ (i, 3. i 5. NOU brigada) napala četnike. U jednodnevnoj borbi na liniji Mramorje – Spletena lipa – Duga njiva kod Gradačca ona ih je tako razbila, da su se od potpunog uništenja spasli zahvaljujući veoma gustoj magli. Poginulo je 41, zarobljeno je 35 i ranjeno je preko 100 četnika, dok su jedinice 16. udarne divizije NOVJ imale 3 mrtva i 17 ranjenih.

24.12.1943. Poslije čišćenja Majevice i Semberije, jake nemačke snage su pomjerile ofanzivna dejstva prema Trebavi i Posavini. Zbog brzog prodora motorizovanih dijelova pravcima Tuzla – Gračanica – s. Srnice – Brčko, Brčko – Bos. Šamac i Bos. Šamac – Gradačac – s. Srnice našle su se 1, 3. i 5. vojvođanska NOU brigada 16. udarne divizije NOVJ poluokružene na uzanom prostoru Trebave, Pošto im forsiranje rijeke Bosne noću 25/26. decembra nije uspjelo, brigade su se 27. decembra, izbjegavajuć borbu s njemačkim snagama, probile na Majevicu pravcem s. Sokol – Srebrenik. U pokretu je zaostalo oko 120 boraca, pa su ih većinom zarobili četnici.

24.8.1944. Iz rejona s. Gvozd – Gradačka poljana – Komandirovo brdo 7. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, sa bataljonom Ozne, izvršila snažan napad na četnički Gvozdeni puk u rejonu Krnova polja i Ceranića gore (blizu Nikšića) i poslije višečasovne borbe potpuno ga razbila. Gubici četnika: preko 350 mrtvih, veći broj ranjenih i 180 zarobljenih. Zaplijenjeno je 10 mitraljeza, 16 p. mitraljeza, 5 minobacača, 120 pušaka, 250 ručnih bombi, 60 konja, veća količina municije, kao i mnogo drugog materijala.

11.9.1944. Jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ razbile dijelove njemačke 13. SS divizije Handžar i četnike kod s. G. Škugrića (blizu Modriče) i ustaško-četničku kolonu kod s. Čardaka (na putu Gradačac-Čardak) i nanijele im gubitke od 25 mrtvih i 30 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 6 mrtvih, 3 ranjena i 7 nestalih boraca.

31.10.1944. Poslije petnaestodnevnih borbi na odsjeku s. Srebrenik – Gradačac jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ primorale dijelove 13. SS divizije Handžar da napuste ova uporišta i da se povuku na liniju Brčko – s. Čelić – s. Koraj – Bijeljina – Janja – Zvornik. Neprijatelj je imao oko 100 izbačenih iz stroja i oko 45 zarobljenih vojnika.

10.1.1945. Kod Gradačca, u borbi protiv njemačkih jedinica, poginuo komandant Posavsko-trebavskog NOP odreda Pero Bosić, narodni heroj.

12.3.1945. Jedinice 25. divizije 2. armije JA, poslije jednodnevne borbe, odbacile njemačko-ustaške snage prema Modriči i zauzele Gradačac. Poginulo je 20, ranjeno 20 i zarobljeno 14 neprijateljskih vojnika. Gubici 25. divizije JA: 5 poginulih i 19 ranjenih.

19.3.1945. U rejonu Gradačca 28. udarna divizija 2. armija JA vodila oštru borbu protiv njemačkih jedinica, te ih odbacila i nanijela im gubitke od oko 100 mrtvih, više ranjenih i 2 zarobljena, uz sopstvene gubitke od 18 mrtvih i 77 ranjenih.

19.3.1945. U rejonu s. Srnice – s. Vučkovac jedinice 23. udarne divizije 2. armije JA, poslije oštre jednodnevne borbe, odbacile njemačke i ustaške jedinice prema Gradačcu, nanijevši im gubitke oko 100 mrtvih i oko 150 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 51 mrtvog i 101 ranjenog.

6.4.1945. Jedinice 25. divizije 2. armije JA poslije slabog otpora ustaša, koji su se povukli prema Modriči, oslobodile Gradačac.